ਸਬੂਤਾਂ ਸਬੰਧੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਨਿਯਮ
ਗਵਾਹੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲੋਂ ਗੁਣਵਤਾ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ
(Sections 34 & 134 Evidence Act)
ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਸਬੂਤ ਭੁਗਤਾਉਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਦਾਲਤ ਕੁਝ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਾਪਦੰਡ ਅਪਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰਖਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਸਬੂਤ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੋਣ ਤਾਂ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਉਹ ਬਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਨਿਯਮ ਹੈ ਕਿ ‘ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲੋਂ ਗੁਣਵਤਾ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ’ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
Case law on the matter
(ੳ) ਕਿਸੇ ਤੱਥ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਗਵਾਹੀ ਦੀ ਗੁਣਵਤਾ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਮਾਤਰਾ।
Case : Vadivelu Thevar v/s The State of Madras, 1957 Cri. L.J. 1000 (SC – FB)
Para “11. ….. Hence, in our opinion, it is a sound and well-established rule of taw that the Court is concerned with the quality and not with the quantity of the evidence necessary for proving or disproving a fact.”
(ਅ) ਗਵਾਹਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ (plural of witnesses) ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਗਵਾਹਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
Case: Vadivelu Thevar v/s The State of Madras, 1957 Cri. L.J. 1000
Para “12. “There is another danger in insisting on plurality of witnesses. Irrespective of the quality of the oral evidence of a single witness, if Courts were to insist on plurality of witnesses in proof of any fact, they will be indirectly encouraging subordination of witnesses. Situations may arise and do arise where only a single person is available to give evidence in support of a disputed fact. The Court naturally has to weigh carefully such a testimony and if it is satisfied that the evidence is reliable and free from all taints which tend to render oral testimony open to the suspicion, it becomes its duty to act upon such testimony.“
ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
(ੳ) ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੋਵੇ।
(ਅ) ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਾ ਹੋਵੇ।
(ੲ) ਜੋ ਨਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਨਾ ਅਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੋਵੇ।
ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਪਰਖਣ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ
- ਜੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ (oral) ਗਵਾਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
Case : Vadivelu Thevar v/s The State of Madras, 1957 Cri. L.J. 1000
Para “12. ….. The Court should have no difficulty in coming to its conclusion either way – it may convict or may acquit on the testimony of a single witness, if it is found to be above reproach or suspicion of interestedness incompetence of subordination. ….”
2. ਜੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ (oral) ਗਵਾਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
Case : Vadivelu Thevar v/s The State of Madras, 1957 Cri. L.J. 1000
Para “12. ….. The Court equally has no difficulty in coming to its conclusion. ….”
3. ਜੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ (oral) ਗਵਾਹੀ ਨਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਭਰੋਸੇਯੋਗ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤ ਹੋਰ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
Case : Vadivelu Thevar v/s The State of Madras, 1957 Cri. L.J. 1000
Para “12. ….. In third category of cases, the Court has to be circumspect and has to look for corroboration in material particulars by reliable testimony; direct or circumstantial. …..”
ਇੱਕੋ ਇੱਕ (sole witness) ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
(ੳ) ਜੇ ਵਾਰਦਾਤ ਦੇ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਗਵਾਹ (sole witness) ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਢੁੱਕਵੀਂ (cogent) ਅਤੇ ਇੱਕਸਾਰ (consistent) ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕੋ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
Case : Vadivelu Thevar v/s The State of Madras, 1957 Cri. L.J. 1000
Para “12. ….. Situations may arise and do arise where only a single person is available to give evidence in support of a disputed fact. The court naturally has to weigh carefully such a testimony and if it is satisfied that the evidence is reliable and free from all taints which tend to render oral testimony open to suspicion, it becomes its duty to act upon such testimony…”
(ਅ) ਜੇ ਵਾਰਦਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਢੁੱਕਵੀਂ (cogent) ਅਤੇ ਇੱਕਸਾਰ (consistent) ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਉਸੇ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਗਵਾਹ ਗਵਾਹੀ ਤੋਂ ਮੁੱਕਰ ਗਏ ਹੋਣ।
Case (i) : Kartik Malhar v/s State of Bihar 1996 Cri. L.J. 889 (1) (SC)
Para “13. ….. The case of the prosecution cannot be discarded merely on the ground that it was sought to be proved by only one eye-witness, nor can it be insisted that the corroboration of the statement of that witness was necessary by other eye-witnesses. The instant case, it may be pointed out, does not strictly fall within the category of those cases where only one witness is present and the case of the prosecution is sought to be proved by the statement of that witness alone. Here, three of the witnesses were produced but two of them turned hostile leaving the third alone and, therefore, on the principles already discussed, if the remaining eyewitness is found to be trustworthy, it becomes the duty of the Court to convict the accused as observed by this Court in Vadivelu Thevar’s …”
Case (ii): Pollin Haldar v/s The State 1996, Cri. L.J. 513 (Calcutta – HC)
Para “25. ….. It is not necessary for the prosecution to examine all the witnesses who were the neighbours of the deceased and/or the appellant or whose names have been taken by other witnesses although they do not have much role to play in the matter. Non-examination of such witnesses, in our opinion, is wholly immaterial. It is not a case where the prosecution deliberately and intentionally did not examine any material witness…….
….In our opinion, while judging a case of this nature the quality of the evidence matters and not the quantity…….”
ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਧਾਰ
- ਕਿਸੇ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਇਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਅਪਰਾਧਿਕ ਹੈ।
Case : Ram Sanjivan Singh and others v/s State of Bihar, 1996 Cri. L.J. 2528 (SC)
Para “18. It was next contended that these alleged eye-witnesses had bad antecedents. That might be so. However if their presence on the spot was natural and they could witness what happened on spot it could not be said that they were necessarily deposing falsely about what they saw on spot.”
2. ਕਿਸੇ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਕੇਵਲ ਇਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਬਤੌਰ ਗਵਾਹ ਐਫ.ਆਈ.ਆਰ. ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
Case (i) : Golla Jalla Reddy & others v/s State of A.P. 1996, Cri. L.J.2470 (SC)
Para “9. ….. This apart, disclosure of all details of the incident including names of witnesses in the oral complaint made to the police was not expected from P.W.1 at a point of time when he had just rushed in to the Police Station for fear of life after having seen three murders being committed in a ghastly manner. For the foregoing discussion the claim of P.W. 3 that he had seen the occurrence cannot also be questioned.”
Case (ii) : Babu Singh v/s State of Punjab, 1996 Cri. L.J. 2503 (SC)
Para “7. ….. It is well settled that if the witness is found to be independent and reliable and is believed to be present during the occurrence then his evidence cannot be rejected on the sole ground that his name had not been mentioned in the F. I. R. Non-mention of name of a witness may be an honest omission, inadvertent mistake or may be due to various other conceivable reasons...”
3. ਕਿਸੇ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਕੇਵਲ ਇਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਮ੍ਰਿਤਯੂ ਪੜਤਾਲ (inquest report) ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
Case : Babu Singh v/s State of Punjab, 1996 Cri. L.J. 2503
Para “7. ….. That apart, any statement so made to the investigating officer while conducting inquest would be hit by Section 162 of the Code of Criminal Procedure inasmuch as this would be a statement in the course of investigation. Such a statement therefore can only be utilised for contradicting the witness in the manner provided by Section 145 of the Evidence Act and for no other purpose. This being the position of law, non-mention of name of Jai Narayan in the so called inquest statement is hardly relevant impeaching the statement of Jai Narayan.”
More Stories
ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ
ਬਿਜਲੀ ਬੋਰਡ ਵਲੋਂ -ਉਪਭੋਗਤਾ ਬਿਲ -ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਜ਼ਾਰੀ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ
ਪੜਤਾਲੀਆ ਟਿਪੋਰਟ-ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ